PERCEPCJA WZROKOWA

- definicja, symptomy zaburzeń, propozycje ćwiczeń do pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym

Percepcja wzrokowa to:

• zdolność do różnicowania kształtów, do ich zapamiętywania i odtwarzania na podstawie wzoru lub z pamięci,

• spostrzeganie figury i tła (to zdolność wyodrębniania centralnej części pola spostrzeżeniowego spośród całości jego elementów),

• stałość spostrzegania (czyli zdolność dostrzegania obiektu jako posiadającego stałe właściwości- kształt, wielkość),

• spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni (czyli dostrzeganie relacji przestrzennych zachodzących pomiędzy obiektem, a obserwatorem).

Funkcja wzrokowa obejmuje:

• analizę wzrokową czyli umiejętność wyodrębniania pojedynczego elementu z całości,

• syntezę wzrokową czyli zdolność do składania podanych elementów w całość,

• spostrzegawczość wzrokową czyli umiejętność wyszukiwania braków lub różnic,

• pamięć wzrokową czyli zdolność do zapamiętywania obserwowanego materiału,

• koordynację wzrokowo – ruchową czyli umiejętność wykonywania czynności ruchowych pod kontrolą wzroku.

Najintensywniejszy rozwój percepcji wzrokowej przypada w okresie edukacji przedszkolnej.

Percepcję wzrokową powinniśmy stymulować jak najwcześniej, im więcej ćwiczeń w tym zakresie tym mniejsze ryzyko powstawania deficytów rozwojowych.

Symptomów, które mogą wskazywać na trudności w zakresie percepcji wzrokowej w wieku przedszkolnym:

• niechęć do wszelkiego rodzaju układanek i historyjek obrazkowych;

• niechętnie układa konstrukcje z klocków wg wzoru;

• trudności z zapamiętywaniem kształtów liter i cyfr;

• niechętnie rozwiązuje zadania polegające na szukaniu różnic między obrazkami;

• nieprawidłowo tworzy kompozycje według wzoru, a jego rysunki są ubogie w szczegół;,

• ma trudności z odtwarzaniem szlaczków i figur geometrycznych;

• ma słabo rozwiniętą koordynację wzrokowo-ruchową: są trudności podczas ubierania się, wycinania, naklejania, rysowania, niezręcznie zachowują się podczas gier ruchowych ( chwytanie i łapanie piłki, rzucanie do celu).

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE PERCEPCJĘ WZROKOWĄ

• wyszukiwanie (na czas) powiększonych elementów przedmiotu, który to przedmiot znajduje się wśród dużej ilości obrazków,

• dobieranie par jednakowych obrazków – zabawa Memo,

• obliczanie ilości ukrytych figur geometrycznych wśród różnych figur ułożonych na różnej płaszczyźnie względem siebie oraz nakładające się na siebie,

• puzzle,

• segregowanie obrazków w grypy tematyczne,

• uzupełnianie brakujących elementów w obrazku,

• szukanie różnic pomiędzy dwoma podobnymi obrazkami, różniącymi się kilkoma szczegółami,

• zapamiętywanie przedmiotów – pokazujemy dziecku drobne przedmioty, zapamiętuje je, a po zasłonięciu przez nas – wymienia.

• układanie obrazka z pociętych części.

• układanie według podanego wzoru patyczków, klocków, wyciętych figur geometrycznych,

• segregowanie figur ze względu na wielkość, kolor, kształt,

• układanie historyjek obrazkowych. Dziecko  opisuje obrazki zgodnie z kolejnością zdarzeń,

• wyszukiwanie wyrazów z jednakową literą ,

• domina obrazkowe – szukanie pary takich samych obrazków.

• domina literowe oraz sylabowe – szukanie pary takich samych liter/ sylab,

• kalkowanie i rysowanie po śladzie.

• zapamiętywanie i opowiadanie treści obrazka

• zapamiętywanie kolejności eksponowanych przedmiotów

• rysowanie z pamięci zapamiętanych wzorów

Przykłady ćwiczeń usprawniających percepcję wzrokową na materiale literowym (dla dzieci starszych, które interesują się już literami):

• wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie,

• lepienie z plasteliny lub układanie liter z drucików kreatywnych,

• utrwalanie kształtu i położenie liter ze szczególnym uwzględnieniem par: w – m, n – u, b – d, b – p,

• wyszukiwanie takich samych par sylab i ich segregowanie,

• wyszukiwanie takich samych wyrazów i ich odpoznawanie w tekście,

• odpoznawanie wyrazów uprzednio eksponowanych,

• dobieranki obrazkowo – wyrazowe,

• alfabet ruchomy,

• suwaki,

• zegar sylabowy,

• domina literowe oraz sylabowe,

• loteryjki wyrazowe.

 Percepcję wzrokową powinniśmy stymulować u wszystkich dzieci, gdyż im więcej będą one miały doświadczeń tym lepiej i szybciej będą się do nich odwoływały, a co za tym idzie zminimalizujemy ryzyko powstawania deficytów rozwojowych.

- Ćwiczenia powinny dobywać się regularnie ( lepsze efekty uzyskamy ćwicząc przez kilkanaście minut codziennie, niż np., godzinę raz w tygodniu).

- Ćwiczenia nie powinny być długotrwałe, aby nie były dla dziecka nużące.

- Jeśli prowadzimy zajęcia w grupie to ćwiczenia kształtujące percepcję - wzrokową powinny harmonizować z treścią materiału zajęciowego.

- Czas i tempo wykonywania poszczególnych ćwiczeń muszą być dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka, należy wziąć pod uwagę indywidualne predyspozycje dziecka np. nadpobudliwość , Zawsze należy upewnić się czy dziecko rozumie instrukcję (polecenie) do ćwiczenia.

- Każde ćwiczenie powinno być wykonane w całości. Nie zostawiamy niedokończonych ćwiczeń i nie przechodzimy do kolejnego etapu, jeśli poprzedni nie został ukończony pomyślnie.

- Podstawową zasadą jest stopniowanie trudności oraz rozpoczynanie od ćwiczeń najlepiej na materiale przedmiotowym z najbliższego otoczenia dziecka ( zabawki).

- Nie pomagajmy mu i nie wyręczajmy, pozwólmy dziecku na błędy, na pracę we własnym tempie. Ono właśnie w taki sposób zdobywa doświadczenia – i aby się w przyszłości mogło do nich odwołać – muszą to być doświadczenia dziecka.

Jak mówi maksyma Konfucjusza:

„ Powiedz mi a zapomnę. Pokaż, a zapamiętam. Pozwól działać a zrozumiem."

• Stymulowanie rozwoju percepcji wzrokowej zapewnia dziecku możliwość nabywania tych zdolności, których rozwój warunkuje prawidłową naukę czytania i pisania a także liczenia. Często się zdarza, iż pomimo prawidłowego ogólnego rozwoju dziecka, ma ono trudności z opanowaniem nauki w szkole. Przyczyny tych niepowodzeń mogą być różne, jednak mogą także wynikać z zaniedbań w rozwoju funkcji analizatora wzrokowego, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń diagnozowanych w późniejszych latach nauki szkolnej jako: dysleksja, dysgrafia i dysortografia.

Dziecko, którego percepcja wzrokowa w którymś ze swoich aspektów przebiega nieprawidłowo, angażuje zbyt dużo uwagi w proces rozpoznawania kształtów liter, kontrolowania kolejności znaków itp., przez co traci możliwość skupienia uwagi na rozumieniu treści tekstu. Ważne jest, więc aby odpowiednio wcześnie zadbać o prawidłowe funkcjonowanie percepcji wzrokowej ( doświadczenia).

Na podstawie publikacji internetowych oraz literatury

1. Natrowska H., Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka?, WSiP, Warszawa, 1980. 2.Spionek H., Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, PZWS, Warszawa 1970 3. Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, PWN, Warszawa 1973

4.Irena Czajkowska, Kazimierz Herda, Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole : poradnik dla nauczyciela,

opracowała M. Kogut