Znaczenie zajęć indywidualnych dla dzieci z trudnościami w przedszkolu

            Przedszkole – to miejsce, w którym przebywają dzieci w wieku 3 – 7 lat, a więc czasie niezwykle ważnym dla ich rozwoju – czasie nie do przecenienia, który już nigdy, na żadnym etapie rozwoju nie będzie tak dynamiczny, ani tak ważny. Biorąc pod uwagę ilość czasu jaki spędzają dzieci w przedszkolu każdego dnia nabiera on jeszcze większej rangi ważności. Dlatego istotne jest wnikliwe obserwowanie zachowania dziecka na tle grupy rówieśników, pomoc dzieciom z zaburzeniami, różnicowanie dziecięcych problemów i dostrajanie metody pracy do sytuacji dziecka. Niezwykle ważna jest specjalistyczna wiedza nauczyciela o normach rozwojowych różnych dziecięcych grup wiekowych, by wiedzieć, czego można oczekiwać od trzylatka, a czego od pięciolatka. Musi on posiadać umiejętność posługiwania się metodami uzyskiwania od dzieci informacji poprzez zabawę, rysowanie, muzykę czy ruch, cały czas pamiętając o tym, że dziecko odbiera świat inaczej niż dorosły.

            Zaburzenie u dziecka może być powiązane z jego sytuacją rodzinną albo z procesami patologicznymi wieku dziecięcego lub wynikać z obu tych uwarunkowań. Dlatego tak istotna jest wcześnie rozpoczęta i odpowiednio dobrana terapia.

            Terapia małych dzieci – to zaplanowane, kontrolowane oddziaływanie na dziecko za pomocą środków psychopedagogicznych przez przygotowaną do tego osobę w celu usunięcia zaburzeń w przystosowaniu lub zachowaniu dziecka. Jej celem jest zmiana nieprawidłowych reakcji na reakcje poprawne, usunięcie patologicznych mechanizmów leżących u podstaw nieprawidłowych zachowań, po to, aby ułatwić dziecku funkcjonowanie w jego środowisku.

            Zmiana nieprawidłowych zachowań małego dziecka odbywa się poprzez organizację między innymi indywidualnych zajęć w przedszkolu, których zasadniczym celem jest usprawnienie możliwości percepcyjnych oraz sprawności motorycznej dziecka, czyli stymulowanie:

- funkcji percepcji słuchowej,

- funkcji percepcji wzrokowej,

- rozwoju motorycznego,

- koordynacji wspomnianych funkcji.

W przypadku dzieci nadpobudliwych psychoruchowo należy poszerzyć je o:

- ćwiczenie umiejętności skupienia uwagi,

- wzmacnianie procesów motywacyjnych do podejmowania wysiłku umysłowego.

            Ich realizacja jest możliwa dzięki indywidualizacji spotkań terapeutycznych, dającej dziecku szansę dłuższej koncentracji uwagi.

            W trakcie zajęć indywidualnych należy stworzyć dziecku warunki do odreagowania napięcia psychoruchowego oraz wprowadzić ćwiczenia ruchowe.

            Niezwykle istotna dla stymulacji wszystkich sfer rozwoju dziecka z różnorodnymi dysfunkcjami i zaburzeniami jest rewalidacja.

            Rewalidacja – to działania, które przy zastosowaniu specjalnych metod i środków umożliwiają osobie z zaburzeniami jak najlepszy rozwój psychiczny, fizyczny oraz społeczny. Celem oddziaływań rewalidacyjnych jest rozwój i aktywizowanie tych wszystkich właściwości intelektualnych i osobowościowych dziecka, które umożliwiają mu pełne uczestnictwo
w życiu.

Główne założenia i kierunki oddziaływań rewalidacyjnych to:

- maksymalne rozwijanie, usprawnianie, wzmacnianie tych funkcji psychicznych i fizycznych, które są najsilniejsze i najmniej uszkodzone;

- optymalne usprawnianie i korygowanie funkcji zaburzonych i uszkodzonych;

- kompensowanie braków, czyli wyrównywanie ich przez zastępowanie;

- stymulowanie rozwoju.

 

W naszym przedszkolu prowadzone są następujące zajęcia indywidualne:

Zajęcia rewalidacyjne – przeznaczone na stymulowanie rozwoju poznawczego, kształtowanie zdolności do komunikowania się i nawiązywania interakcji społecznych poprzez:

- dynamizowanie procesów logicznego myślenia,

- rozwijanie pamięci i koncentracji uwagi,

- kształtowanie kompetencji komunikacyjnej, językowej i społecznej, rozwijanie rozumienia złożonych poleceń, rozwijanie funkcji słuchowych,

- stymulowanie komunikacji werbalnej,

- kształtowanie komunikacji pozawerbalnej,

- rozwijanie wrażliwości społecznej, rozumienia norm i zachowań społecznych,

- rozwijanie umiejętności współdziałania, wspólnej zabawy z przestrzeganiem zasad i reguł, systematyczne włączanie do udziału w zabawach naśladowczych i zespołowych,

- redukowanie zachowań niepożądanych, trudnych;

W ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej:

zajęcia korekcyjno-kompensacyjne:

- ćwiczenia ogólnorozwojowe: kształtujące rozwój myślenia i rozumowania, pamięć, spostrzegawczość, wzbogacające zasób słownictwa i wiedzy ogólnej, podnoszące poziom kompetencji komunikacyjnych, językowych, społecznych, umiejętność rozumienia
i wykonywania poleceń, w tym ćwiczenia leksykalne,

- ćwiczenia doskonalące funkcje percepcyjno-motoryczne: wzrokowo-ruchowe, wzrokowo-przestrzenne, grafomotoryczne, sprawności manualnej, pamięci wzrokowej,

- ćwiczenia słuchowo-językowe na materiale niejęzykowym i językowym;

zajęcia logopedyczne w zakresie:

- korekcji zaburzonych głosek,

- inicjowania kontaktu werbalnego i podtrzymywania go,

- usprawniania aparatu mowy,

- poprawy prozodii mowy;

porady i konsultacje wspierające działania edukacyjno-terapeutyczne rodziców dzieci
z zaburzeniami i dysfunkcjami w celu właściwego zaspokajania ich potrzeb rozwojowych, edukacyjnych, by mogły czynić postępy w rozwoju zgodnie ze swoimi możliwościami.

 

Bibliografia:

Będkowska-Heine V. (1995), Praca z dziećmi z zaburzeniami w zachowaniu w dziecięcejświetlicy terapeutycznej [w:] W poszukiwaniu zagubionej pedagogiki, red. J. Semków, „Prace Pedagogiczne CV”, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Pawlak P. (2006), Program profilaktyczno-terapeutyczny dla dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.

                                  

    Opracowanie: mgr Małgorzata Janik

Ćwiczenia dla dzieci z zaburzeniami i dysfunkcjami:

(na podstawie programu terapii – Teacch)

I.Naśladowanie – motoryka

1. Zabawa w naśladowanie pozycji.

Motoryka duża, znajomość schematu ciała, 4-5 lat

Cel: Doskonalenie motoryki dużej i umiejętności naśladowania.

Zadanie: Naśladowanie różnych pozycji.

Pomoce: Obrazki ludzi w różnych pozycjach.

Procedura: Pokaż dziecku obrazek z osobą stojącą prosto. Przyjmij tę sama pozycję i pomóż mu w naśladowaniu cię. Jeśli to możliwe druga osoba pomaga dziecku w przyjmowaniu pozycji, by mogło obserwować ciebie jako wzorzec. Zacznij od bardzo prostych zadań, aby nie bało się utraty równowagi. Gdy motoryka duża dziecka rozwinie się bardziej, ćwicz z nim naśladowanie bardziej złożonych pozycji.

- rozkrok, ręce wzdłuż tułowia; - nogi złączone, ręce na boki; - rozkrok, ręce w górze; - nogi złączone, jedna ręka w bok, druga w górze; - nogi złączone, jedna ręka na biodrze, druga
w górze; - nogi złączone, tułów pochylony do przodu, ale ręce nie dotykają podłoża; - przysiad, ręce wyciągnięte do przodu.

 

II. Percepcja wzrokowa

1.Sortowanie według kształtu.

Percepcja wzrokowa, 3-4 lata

Czynności poznawcze, dopasowywanie;

Cel: Doskonalenie koncentracji uwagi i umiejętności dopasowywania kształtów.

Zadanie: Sortowanie według trzech różnych kształtów.

Pomoce: Kolorowy papier lub karton.

Procedura: Wytnij kilka prostych trójkątów, kwadratów i kółek. Upewnij się, czy każdy kształt jest tej samej wielkości i koloru. Ułóż przed dzieckiem po jednej figurze każdego kształtu. Podawaj dziecku pojedynczo kolejne figury i staraj się spowodować, aby układano je na właściwych stosach. Jeśli dziecko próbuje położyć figurę na niewłaściwym miejscu, zatrzymaj je i naprowadź jego rękę na właściwe. Jeśli jest zakłopotane, prowadź jego rękę
z figurą od stosu do stosu, aby mogło porównywać kształt swojej figury z leżącymi na stosach i mów za każdym razem „Nie pasuje”, albo „Pasuje”. Nazywaj każdy kształt, który podajesz dziecku. Początkowo nie będzie ono rozumiało nazw, ale z czasem nauczy się odbierać różnice w ich brzmieniu.

 

III. Motoryka duża

1.Ćwiczenia równowagi.

Motoryka duża, ciało, 3-4 lata

Cel: Poprawa równowagi, zręczności i ogólnej kondycji fizycznej.

Zadanie: Zachowanie równowagi podczas wykonywania serii ćwiczeń związanych
z jednoczesnymi ruchami rąk i nóg.

Procedura: Opadnij na ręce i kolana i skłoń dziecko do zajęcia tej samej pozycji. Jest ważne, abyście obydwoje przyjęli ten sam kierunek, by nie wprowadzać utrudnienia twoją zwierciadlaną pozycją. Wykonaj następujące ruchy i skłoń dziecko do ich naśladowania
(w razie konieczności, skorzystaj z pomocy innej osoby, która pomoże dziecku przyjąć odpowiednią pozycję, podczas gdy ty będziesz pokazywał wzór):
a) podnoś na przemian obie ręce do góry;
b) podnoś na przemian obie nogi do góry;
c) podnoś na przemian prawą rękę i prawą nogę do góry, powtórz to samo z lewą ręką i nogą; d) podnoś na przemian prawą rękę i lewą nogę do góry i odwrotnie.

 

IV. Motoryka mała

1.Cięcie nożyczkami.

Motoryka mała, koordynacja czynności rak, 3-4 lata

Motoryka mała, manipulowanie, 4-5 lat

Cel: Doskonalenie cięcia nożyczkami oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Zadanie: Przecinanie pasków papieru wzdłuż wyraźnie zaznaczonych linii.

Pomoce: Papier, nożyczki, mazak.

Procedura: Potnij biały papier na paski o szerokości 2-3 cm. Narysuj mazakiem na paskach grube, czarne linie w odstępach 5 cm. Daj dziecku jeden pasek i nożyczki i pomóż mu tak ustawić ręce, by mogło jednocześnie trzymać papier i nożyczki. Wskaż na jedną z linii na pasku i powiedz: „Tnij”. Jeśli dziecko wydaje się zakłopotane, albo próbuje ciąć poza linią, poprowadź jego ręce tak, aby cięcie wypadło mniej więcej na linii. Natychmiast nagródź dziecko. Powtarzaj ćwiczenie wiele razy, aż dziecko będzie cięło wzdłuż linii bez pomocy. Gdy poprawnie wykona to ćwiczenie, wydaj tylko polecenie ustne bez wskazywania linii cięcia. Sprawdź czy dziecko potrafi samo znaleźć linię i przecinać wzdłuż niej.

 

V. Koordynacja wzrokowo-ruchowa

1.Rysowanie prostych rysunków na podstawie figur.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa, rysowanie, 4-5 lat
Percepcja wzrokowa, 3-4 lata

Cel: Poprawa umiejętności rysowania i rozwijania wyobraźni.

Zadanie: Przekształcenie prostych figur w rysunki pospolitych obiektów.

Pomoce: Papier, kredki.

Procedura: Sporządź arkusze ćwiczeń, każdy zawierający pojedyncze koło lub kwadrat. Weź jeden z arkuszy i kredkę i pokaż dziecku, jak uzupełnić początkową figurę, w celu przekształcenia jej w znany mu obiekt. Na przykład, pokaż dziecku kwadrat i powiedz „Popatrz, kwadrat. Narysuj domek”. Daj dziecku kredkę i poprowadź jego ręką tak, by uzupełnić kwadrat, czyniąc go podobnym do domu. Weź palec dziecka, przejedź nim po pierwszej figurze
i powiedz „Kwadrat”. Następnie daj mu do ręki rysunek i powiedz „Domek”. Po udzieleniu mu wielokrotnie pomocy w przekształcaniu kwadratu w dom, zmniejsz kontrolę nad jego ręką. Gdy już kończycie rysunek sprawdź, czy dziecko dokończy go samo. Stopniowo dawaj mu coraz więcej rysunków do samodzielnego wykonywania.