PERCEPCJA SŁUCHOWA – CZYM JEST, DLACZEGO WARTO NAD NIĄ PRACOWAĆ?

Percepcja słuchowa jest jedną z podstawowych funkcji psychofizycznych człowieka. Jest to zdolność odbioru dźwięków; ich rozpoznawania, różnicowania  oraz interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń.

Dzięki sprawnemu funkcjonowaniu analizatora słuchowego dziecko spostrzega, zapamiętuje oraz rozpoznaje dźwięki, wśród których znajdują się i dźwięki mowy. Poziom rozwoju percepcji słuchowej ma duży wpływna postępy w rozwoju mowy i nauki czytania. O tym, czy poziom percepcji słuchowej dziecka jest prawidłowy ( czyli właściwy dla jego wieku), decyduje kilka elementów;  (m.in. słuch fonematyczny – zdolność rozpoznawania i różnicowania dźwięków, analiza i synteza słuchowa; pamięć słuchowa). Deficyt percepcji słuchowej może utrudniać nabywanie ważnych umiejętności – czytania, pisania, mowy – jej rozumienia i poprawnego artykułowania dźwięków.
Zaburzenia percepcji słuchowej uwidaczniają się, kiedy dziecko ma problemy:

• w wyodrębnianiu dźwięków ze struktur złożonych (głosek i sylab ze słów, słów ze zdań); są przyczyną niezrozumienia poleceń lub treści opowiadań  oraz niepowodzeń w początkowej nauce czytania,
• w różnicowaniu dźwięków mowy, może powodować to nieprawidłowe wybrzmiewanie, utrzymywanie się agramatyzmów i błędów w czytaniu,
• w zapamiętywaniu słów, form językowych, wierszyków i piosenek,
• w koncentracji uwagi na bodźcach słuchowych,
• w scalaniu dźwięków w złożone struktury (występuje w czytaniu),

Zaburzenia rozwoju percepcji słuchowej nie zawsze mają charakter dysfunkcji wymagającej interwencji lekarskiej. Czasem wystarczą systematyczne ćwiczenia usprawniające jej działanie. Mogą być one wykonywane w przedszkolu pod kontrolą logopedy, ale także w domu razem z rodzicami. Przykłady takich ćwiczeń: 
 

• Reagowanie na umówiony sygnał dźwiękowy – na początku sygnałów powinno być niewiele i powinny one znacznie różnić się od siebie dźwiękowo (np. dzwonek, grzechotka). Na umówiony sygnał dziecko może np. wykonać przysiad, usiąść na podłodze, pomachać, z czasem można stopniowo zwiększać liczbę sygnałów.
• Różnicowanie dźwięków z najbliższego otoczenia:
  - nazywanie ich, naśladowanie
  - rozpoznawanie osób po głosie
  - łączenie dźwięku z obrazem; np. zdjęcie czajnika z zaprezentowanym dźwiękiem
  - zabawa: „Co słyszę?”; chowanie się przed dzieckiem przy jednoczesnym wydawaniu dźwięku; np. szczekanie psa

• Naśladowanie, powtarzanie tekstu wypowiedzianego przez inną osobę.
• Powtarzanie coraz większej ilości słów wypowiadanych przez inną osobę. 
• Rozpoznawanie wysokości dźwięku, np. zabawa w samoloty – gdy przedszkolak słyszy dźwięk niski, samolot leci nisko, gdy słyszy dźwięk wysoki, samolot wzbija się w niebo.
• Rozpoznawanie tempa muzyki – jeśli dziecko słyszy szybką muzykę - biegnie, jeśli słyszy wolny utwór - spaceruje. 
• Nauka piosenek, wierszyków, tekstów, wspólne czytanie.
• Wystukiwanie lub wyklaskiwanie rytmu zaprezentowanego wcześniej przez nauczyciela, np. dwa uderzenia o kolana,klaśnięcie, dwa tupnięcia.
• Różnicowanie wyrazów podobnie brzmiących – nauczyciel pokazuje dziecku ilustracje paczki, taczki i kaczki i prosi o wskazanie na ilustracji wypowiedzianego przez niego słowa.
• Wyróżnianie głoski w nagłosie, a potem w wygłosie i śródgłosie – najpierw dziecko powinno opanować wyróżnianie samogłosek, a potem spółgłosek na początku wyrazu.
• Wymyślanie wyrazów na określoną głoskę lub sylabę.
• Podział wyrazów na sylaby połączony z wyklaskiwaniem, uderzaniem w bębenek.
• Szukanie ukrytych wyrazów w innych wyrazach np. ser-ce, gra-bie – nauczyciel wypowiada cały wyraz, a dziecko ma za zadanie odnaleźć wyraz, który się w nim ukrył. 
• Rozpoznawanie różnych instrumentów lub innych dźwięków z życia.
• Rozpoznawanie struktur rytmicznych i ich odtwarzanie.

Opracowała: Kinga Walania-Bronhard

Bibliografia:

• M. Klimkowski, O mechanizmach słuchu fonematycznego i problemie analizy i syntezy słuchowej, Lublin 1976.
• I. Styczek, Badania i kształcenie słuchu fonetycznego, Warszawa 1982.
• B. Rocławski, Słuch fonemowy i fonetyczny, Gdańsk 1995.