Kompetencje w zakresie wielojęzyczności w przedszkolu

W złożonym, szybko zmieniającym się świecie, każda osoba, a zatem i nasz przedszkolak, w przyszłości będzie potrzebowała szerokiego spektrum umiejętności i  kompetencji. Co więcej, edukując teraźniejsze dzieci przedszkolu czy szkole, musimy mieć świadomość, że ta przyszła osoba dorosła będzie musiała stale rozwijać swoje zasoby ze względu na tempo zmian, jakie zachodzą w świecie.

Celem kompetencji kluczowych jest kształtowanie edukacji w taki sposób, aby była nastawiona na potrzeby współczesności i przyszłości. Tak, aby dawała podstawy dla rozwoju w duchu demokracji i równości. Jest nim także nadanie kierunku działaniom edukacyjnym, który będzie dostosowywał dzieci i młodzież do realiów gospodarczych.

Kompetencje w zakresie wielojęzyczności (odnoszące się do dawniej ujmowanych kompetencji skierowanych na porozumiewanie się w językach obcych), co to znaczy?

Kompetencje w zakresie wielojęzyczności w gruncie rzeczy zwracają uwagę na odniesienie kulturowe i wyrażanie myśli, potrzeb i opinii w języku innym niż ojczysty. To sprawia, że ucząc dzieci języka obcego warto zwracać uwagę na aspekt kulturowy. Na etapie przedszkolnym to jednak przede wszystkim odniesienie do tego, aby dzieci miały możliwość porozumienia
w języku obcym. W mniejszym stopniu kładziemy nacisk na leksykalną biegłość i znajomość słów, a w większym na nauczenie struktur na drodze zabaw, piosenek i pląsów. Po co?

Po to, aby dziecko potrafiło zainicjować zabawę z obcojęzycznym kolegą, zgodzić się lub nie w trakcie tej zabawy, opowiedzieć o tym, jak się czuje. W gruncie rzeczy to zdecydowanie cenniejsza umiejętność niż znajomość angielskich nazw dziesięciu zwierząt żyjących na afrykańskiej sawannie.

Kształtowanie kompetencji w zakresie wielojęzyczności

Porozumiewanie się w językach obcych opiera się na wprowadzaniu zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym w sytuacjach codziennych i w zabawie. Istotnym elementem jest wprowadzenie dziecka
w odmienne od znanych i typowych sytuacji społecznych, wskazywanie na bogactwo kulturowe, społeczne i językowe innych narodów.

Realizujemy między innymi następujące działania:

W ramach realizacji zadań z tego obszaru dzieci uczestniczą w zajęciach języka angielskiego 2 x w tygodniu (ponadto nauczycielki w grupach utrwalają zwroty w j. angielskim). Podczas zajęć przedszkolaki poznają i utrwalają podstawowe słowa i zwroty w języku angielskim (np. podają swoje imię, wiek, określają nastrój, liczą, nazywają kolory, części ciała, ubrania, podają nazwy zwierząt, części garderoby), śpiewają i tańczą do piosenek po angielsku.

„Jak uczyć małe dzieci języków obcych”

Jan Iluk w książce zatytułowanej „Jak uczyć małe dzieci języków obcych” pisze: prawidłowy rozwój kompetencji obcojęzycznej rozpoczyna się od umiejętności rozumienia. W tym celu niezbędne jest bogate doświadczenie receptywne, które pozwala wytworzyć i zorganizować wewnętrzną reprezentację systemu językowego oraz programy sterujące produkcją językową. W oparciu o różne warianty realizacyjne języka najpierw tworzą się mentalne normy morfologiczne (mentalne reprezentacje, prototypy) sterujące percepcją i produkcją obcojęzycznych dźwięków. Bez tego Nauka języka obcego dzieci w wieku przedszkolnym typu matryc nie można wykształcić stabilnej, prawidłowej wymowy, tj. mentalnego i neurologicznego programu sterującego aparatem artykulacyjnym. Dziecko zmuszone do przedwczesnej reprodukcji imituje wyłącznie to, co spostrzega przez filtr języka pierwszego (L1) i do czego jest zdolne w oparciu o L1. A więc, wykorzystuje utrwalone programy percepcyjne i motoryczne języka ojczystego, i automatycznie ulega interferencji. (…) To samo dotyczy przyswajania leksyki. Nowo poznane słowo staje się najpierw częścią tzw. leksykonu pasywnego. Tu następuje jego integracja oraz reorganizacja pola semantycznego, ponieważ każdy nowy element leksykalny wpływa na jego strukturę. Niezbędne są tu porównania i kontrasty semantyczne, morfologiczne, składniowe
i stylistyczne (…). Do czasu wytworzenia zrębów wewnętrznej (mentalnej) reprezentacji nowego systemu językowego uczący się nie mogą poprawnie posługiwać się językiem obcym. Dlatego w tym okresie produktywne użycie języka powinno być ograniczone do minimum.

Total Physical Response

Total Physical Response jako alternatywna metoda nauczania języka angielskiego dzieci w wieku przedszkolnym odnosi się do optymalizacji działań nauczyciela języka obcego wobec dzieci w wieku przedszkolnym.

Chciałabym szerzej omówić metodę aktywnego nauczania języka obcego, zwaną Total Physical Response. Nie jest bowiem nowością, iż uczenie bywa najskuteczniejsze wówczas, kiedy wykorzystywane jest doświadczenie jednostki nierozłącznie z aktywnością ruchową. Prekursorem metody Total Physical Resposne jest James Asher, emerytowany profesor psychologii i były dziekan Uniwersytetu San Jose w Kalifornii

Nauczanie języka obcego metodą Total Physical Response można przedstawić w kilku etapach. Pierwszy, początkowy, obejmuje rozumienie wypowiedzi nauczyciela i wypełnianie prostych poleceń, bez użycia słów. Jest to bardzo dobre ćwiczenie, ukazujące, w jakim stopniu została opanowana umiejętność rozumienia. Następnie, kolejne wyrażenia są wprowadzane poprzez pokaz nauczyciela. Nowy materiał musi być spójny pod względem kontekstu, aby dziecko mogło umieścić go w odpowiednim systemie pojęciowym. Zarówno
w etapie poprzednim, jak i tu, ruch fizyczny jest nieodzowny. Nauczyciel pozostaje directive, co oznacza bycie stanowczym w kierowaniu procesami uczenia się w metodzie TPR. Wszelkie treści, według owej metody, przekazywane są w sposób niezwykle konkretny, trybem rozkazującym. Aby właściwie pojąć, co Asher rozumie poprzez posługiwanie się tonem rozkazującym, należy podać kilka przykładowych zwrotów.

Oto one: otwórz okno, zamknij drzwi, wstań, usiądź, podnieś książkę, klaśnij
w ręce, podskocz, podaj ją koleżance itp.

Dla przykładu w podręczniku Young Learners zostały zawarte sugestie dotyczące realizacji ćwiczeń metodą TPR.

Dotyczą one:

× wykorzystywania poleceń: wstań, usiądź, podaj…, otwórz/zamknij okno itp.;

× użycia słownictwa z zakresu ciała człowieka: połóż palec na stopie, dotknij brzucha kolegi, pokaż pięć palców itp.;

× posługiwania się naśladownictwem, np. pokaż, jak jesz jabłko, teraz pijemy gorącą herbatę, a teraz jemy bardzo zimne lody itp.;

× wdrożenia przyimków miejsca: połóż zeszyt na podłodze, obok krzesła, pod biurkiem itp.;

× wykorzystania zdolności i możliwości dzieci: pokaż, jak jeździsz na rowerze, pokaż, jak pływasz w jeziorze, pokaż, jak szybko biegasz itp.;

× wykorzystywania opisu zewnętrznego: podejdź do osoby, która ma taki sam kolor włosów jak ty, taki sam kolor oczu jak ty, taką samą koszulkę itp.;

×wykorzystywania porównań: porównywanie rzeczowników, np. jeżeli to krzesło jest czerwone, tupnijcie nogami pięć razy itp.;

× wyrażania upodobań uczniów: jeżeli lubisz banany, podskocz trzy razy, jeżeli lubisz jeździć na hulajnodze, klaśnij w ręce trzy razy itp.;

× wykorzystania metody TPR podczas wdrażania każdego nowego materiału.

Nauczanie języka obcego dzieci w wieku przedszkolnym jest zagadnieniem niezwykle istotnym i trudnym. Zmusza do przemyśleń, modyfikacji systemu edukacyjnego oraz niejednokrotnie do całkowitej reorganizacji pracy nauczyciela. Bycie nauczycielem to nie tylko zawód, to przede wszystkim powołanie. Powołanie do misji, jaką jest zaopatrywanie jednostek w wiedzę i umiejętności, pozwalające na funkcjonowanie
w codziennej rzeczywistości.

Opracowała: Ewa Stopa

BIBLIOGRAFIA

1. 1.       Iluk J., Teoria i praktyka nauczania języków obcych w przedszkolu, Języki Obce w Szkole, 2008
2. 2.       Philips S., Young Learners, Oxford University Press, Oxford 2007
3. 3.       James Asher ukończył New Mexico. Tytuł magistra oraz doktora zdobył na Uniwersytecie w Houston. Karierę naukową realizował na Uniwersytecie w Waszyngtonie, zajmując się lingwistyką. Badania nad edukacją prowadził na Uniwersytecie w Stanford. Jego publikacje, prawie tysiąc, to w znakomitej większości dzieła metodyczne, jak np.: Learning Another language Through Actions (6th edition), Brainswitching: Learning on the right Side of the Brain (2nd edition), The Super School: Teaching on the Right Side o the Brain (2nd edition), The Weird and Wonderful World of Mathematical Mysteries, Brainstorming Kit: Transforming an ordinary committee meeting into a powerful problem solving session (Book let and transparencies).
4. 4.       Pfeiffer W., Nauka języków obcych. Od praktyki do praktyki, Wagros, Poznań 2001.

https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/

Kompetencje kluczowe w przedszkolu | (przedszkole.org)

Kompetencje nauczyciela języka obcego w przedszkolu | Języki Obce w Szkole (jows.pl)