Znaczenie aktywności ruchowej w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym

"Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek,

ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu."

 Wojciech Oczko

Ruch jest ważnym przejawem życia i jednocześnie niezastąpionym środkiem wpływającym na całościowy rozwój człowieka już od najmłodszych lat. Dlatego okres przedszkolny bywa bardzo często określany mianem idealnego wieku do opanowania sprawności motorycznych.  Na tym etapie dzieci znajdują się w fazie intensywnego wzrostu, wzmacniania i usprawniania. Występujący u dzieci „głód ruchu” jest wyrazem podświadomej chęci zaspakajania tej potrzeby, zapewnienia niezbędnego czynnika stymulującego rozwój, a zarazem tak często omylnie odbieranego w środowisku ludzi dorosłych.

Warto podkreślić, iż umiejętności ruchowe nie ukształtują się tylko poprzez sam proces dojrzewania, muszą zostać wyuczone. Jeśli powstaną na drodze jakieś trudności, wówczas dane sprawności rozwiną się, ale poniżej możliwości dziecka. Dzieci, które wiedzą, jak duże znaczenie w życiu grupowym odgrywają umiejętności ruchowe, bardziej pragną być akceptowanym członkiem grupy oraz mają silniejszą wolę do ich udoskonalania. Ponadto właściwie użyty i dozowany ruch jest działaniem odbywającym się na rzecz szeroko pojętego zdrowia młodego człowieka: fizycznego, psychicznego, społecznego.

Należy zauważyć, iż aktywność ruchowa pełni określone funkcje wśród których wyróżnia się cztery podstawowe:

           1. Funkcja stymulacyjna i jej rola:

•  zwiększenie siły, sprężystości i objętości mięśni oraz gęstości i sztywności kości,
• efektywniejsza praca układu krążeniowo – naczyniowego, oddechowego i nerwowego.
  
  2. Funkcja adaptacyjna i jej rola:

•  przystosowanie organizmu dziecka do zmieniających się warunków życia: klimatu, temperatury, wilgotności, ciśnienia, warunków społecznych i materialnych, pracy, nauki, trudności dnia codziennego,
• hartowanie organizmu dziecka, czyli poszerzenie granicy tolerancji na bodźce czy czynniki ze strony środowiska: zimno, ciepło, wiatr, wilgotność powietrza, warunki pracy i nauki, a także odporność na czynniki psychiczne (stres) i społeczne.

          3. Funkcja kompensacyjna (wyrównawcza) i jej rola:

•  aktywność fizyczna ma  przywrócić niezbędną dla prawidłowego rozwoju organizmu dziecka równowagę czynników korzystnych i szkodliwych.
  
  4. Funkcja korekcyjna i jej rola:
  
  
•  oddziaływanie terapeutyczne i lecznicze.

Aktywność fizyczna jest najlepszym lekarstwem na wiele dolegliwości związanych z cywilizacją. Wygodny tryb życia, stronienie od rekreacji ruchowej i sportu są najważniejszymi przyczynami nieprawidłowości rozwojowych, wad postawy, nerwic, otyłości, niewydolności mięśniowej, zaparć, cukrzycy, choroby nadciśnieniowej i wielu innych tzw. „chorób cywilizacyjnych”. Ortopedzi ostrzegają, że wśród najmłodszych coraz częściej występują wady postawy: skrzywienie kręgosłupa, koślawe kolana i płaskostopie. Wobec powyższego, dzieci potrzebują więcej ruchu. Jest on naturalną potrzebą człowieka, która została zminimalizowana przez złe nawyki cywilizacyjne. Dlatego na przykładzie piramidy zdrowego żywienia, specjaliści z Instytutu Żywności i Żywienia w ramach Szwajcarsko – Polskiego Programu Współpracy, opracowali piramidę aktywności fizycznej dla dzieci składającą się z czterech „pięter”.

Źródło:  https://przedszkole1.radomsko.pl/ogloszeniabiezace/item/547-rola-aktywnosci-ruchowej-w-rozwoju-dziecka

Piętro I – najniżej położone, dotyczy najprostszych form ruchu, związanych z codziennymi czynnościami, takimi jak wchodzenie po schodach, pokonywanie pieszo trasy do szkoły lub przedszkola, korzystanie z placu zabaw czy spacery z psem.

Zalecenia: ograniczenie używania windy, schodów ruchomych, samochodu czy środków komunikacji miejskiej.

Piętro II – na drugim piętrze piramidy znajdują się powszechnie znane postacie aktywności fizycznej, na przykład jazda na rowerze lub zabawy z piłką. Ich celem jest podniesienie tętna w czasie wysiłku.

Zalecenia: z tej formy ruchu dzieci powinny korzystać przynajmniej, co drugi dzień przez minimum 20minut.

Piętro III - trzecie piętro piramidy mogą zajmować takie formy ruchu, jak pływanie, ćwiczenia o charakterze rytmiczno – tanecznym lub sporty walki. Zazwyczaj są to zajęcia zorganizowane, prowadzone przez specjalistów. Celem stosowania tych ćwiczeń jest przede wszystkim rozwinięcie siły i wytrzymałości oraz zadbanie o elastyczność mięśni.

Zalecenia: z tej formy ruchu dzieci powinny korzystać co najmniej 2-3 razy w tygodniu. Do aktywności fizycznej z trzeciego piętra piramidy warto wybrać dla dziecka jego ulubioną formę ruchu.

Wierzchołek piramidy - na wierzchołku piramidy umieszczono bierne formy wypoczynku. Niektóre z nich są zalecane i potrzebne do właściwego funkcjonowania. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że organizm dziecka potrzebuje odpowiedniej ilości snu i wypoczynku. Jeśli jednak w ciągu dnia dziecko zbyt dużo czasu spędza przy komputerze czy przed ekranem telewizora, nie ma to nic wspólnego z dbałością o jego zdrowie.

Zalecenia: istotną rolą rodziców jest kontrolowanie czasu spędzanego przez dziecko przed telewizorem i komputerem. Warto poświęcić spędzany razem czas na wspólną aktywność fizyczną na świeżym powietrzu. Z pewnością przyniesie to korzyści zdrowotne i emocjonalne.

Dawne dzieciństwo to przede wszystkim cała masa zabaw i gier ruchowych na podwórku lub w ogrodzie. Patrząc jednak na szybki rozwój technologii, całą komputeryzację, powszechność telefonów komórkowych i wszechobecny dostęp do Internetu można stwierdzić, że dzieci stały się mało aktywne i kreatywne w zabawie. Warto wrócić do dawnych aktywności ruchowych, które w przeszłości pozytywnie wpływały na całościowy rozwój człowieka: „Myśląc o swoim dzieciństwie, zamykam oczy i widzę siebie biegającą z koleżankami od świtu do nocy po osiedlu. To był jeden z najpiękniejszych okresów w moim życiu. Chyba wtedy nauczyłam się najwięcej. Poznałam mnóstwo wspaniałych ludzi, z niektórymi znam się i utrzymuję kontakt do dziś. Nauczyłam się obcowania w grupie, pracy zespołowej, rozwiązywania problemów, mówienia o swoich emocjach i wielu innych, przydatnych w dorosłym życiu umiejętności” (https://lilylife.pl/najlepsze-podworkowe-zabawy-z-naszego dziecinstwa-warto-przypomniec-je-dzieciom).

a)      Gra w klasy

Opis zabawy: na podłożu malujemy wedle uznania ok. 10 kwadratów/pól w wymyślonej przez siebie sekwencji (maksymalnie dwa kwadraty obok siebie).

Pola muszą być na tyle duże aby móc po nich skakać.

Należy opisać kwadraciki po kolei od „1” do „10” = „META”.

Uczestnicy startują w wyznaczonej kolejności.

Należy rzucić kamieniem kolejno na każde pole od najmniejszego.

b)     Gra w gumę

Liczba uczestników: od dwóch do kilku. Jeżeli są tylko dwie osoby, konieczny będzie jakiś słupek, noga od stołu lub coś w tym stylu do zaczepienia jednego z końców gumy.

Opis zabawy: gra polega na wykonaniu serii skoków przez gumę bez „skucia” (skucie następuje po dotknięciu nogą gumy). Dwoje graczy trzyma gumę, a trzeci skacze. Gdy się „skuje” następuje zmiana.

Stopień trudności polega na wysokości gumy. Na początku jest ona zaczepiona na wysokości kostek, następnie kolan, ud, pasa (należy uwzględnić parametry osoby skaczącej).

c)      Piłka „STOP”

Do zabawy potrzebna jest piłka. Wybieramy berka oraz jednego gracza, który wyrzuci piłkę do góry lub kopnie jak najdalej. W trakcie wyrzutu/ kopnięcia piłki gracz krzyczy START!, a wszyscy uczestnicy uciekają w różne strony. Gdy berek złapie piłkę woła STOP!, wtedy wszyscy się zatrzymują i stoją bez ruchu. Dziecko które jest berkiem, wybiera gracza, którego chce zbić piłką. Zadaje mu wtedy pytanie: Ile kroków do ciebie? Wtedy gracz może powiedzieć np. dwa duże, dwa małe, jeden mrówczy czyli stopa za stopą. Jeśli z podanej odległości uda mu się zbić gracza, jest on kolejnym berkiem. Jeśli nie, berek pozostaje ten sam i kolejny gracz wyrzuca mu piłkę.

d)     Kapsle

Liczba uczestników: co najmniej dwie osoby. Na ziemi rysujemy tor: kredą lub kamieniem na chodniku, patykiem na ubitej ziemi lub wygładzając piasek na obrzeżach piaskownicy. Szerokość toru uzależniona jest od ilości uczestników – im więcej graczy, tym szerszy powinien być tor. Zaznaczamy linię startu i linię mety a pomiędzy nimi może „dziać się” wszystko tzn. tor może zakręcać, można robić nasypy i wyrzutnie z piasku, przeszkody z gałęzi, kamieni lub zbiorniki wodne (dołek w ziemi zabezpieczony folią i wypełniony wodą albo zwykła kałuża).
Ustawiamy kapsle na starcie, jeden obok drugiego, wierzchnią stroną na spód i pstryknięciem w falowany bok kapsla przesuwamy się do przodu. Pstrykamy na zmianę i w ten sposób ścigamy się do mety. Wypadnięcie poza linię toru oznacza stratę kolejki. Wygrywa ten gracz, którego kapsel jako pierwszy przekroczy linię mety.

e)      Piłka parzy

Dzieci ustawiają się w kręgu, wokół osoby, która rzuca do nich piłkę. Gdy znienacka krzyknie „Piłka parzy!” nie wolno jej złapać. Jeśli dziecko z kręgu nie złapie piłki, zajmuje miejsce w środku. Jeśli nie wykaże się refleksem i złapie piłkę, odpada z gry.

f)       Kolory

Uczestnicy stoją w kręgu i rzucają piłkę, wypowiadając nazwy kolorów. Gdy padnie kolor czarny, osoba łapiąca nie powinna złapać piłki. Są za to określone kary: gracz kolejno klęka na jedno kolano, dwa kolana, siada, a potem odpada (może się „odczarować”, kiedy złapie piłkę).

g)      Lisek

„Chodzi lisek koło drogi Nie ma ręki, ani nogi. Kogo kitką przyodzieje Ten się nawet nie odzieje”. Dzieci siadają na dywanie tworząc kółko. Nauczyciel wybiera jedno dziecko, które będzie liskiem. Lisek dostaje szarfę, a wszystkie dzieci siedzące w kole mają wyłożone za siebie ręce. W trakcie jak dzieci mówią wierszyk: „Chodzi lisek…”, lisek chodzi naokoło, poza dziećmi i wybranej osobie daje do rąk szarfę. Dziecko, które dostanie szarfę jest nowym liskiem.

h)     Stary niedźwiedź

Jedna z osób jest niedźwiedziem. Siedzi skulona na środku boiska lub gdzie wyznaczyliśmy miejsce zabawy i udaje, że śpi. Pozostałe osoby trzymając się za ręce i tworząc okrąg wokół naszego niedźwiedzia i śpiewają:„Stary niedźwiedź mocno śpi, stary niedźwiedź mocno śpi, my sie go boimy, na palcach chodzimy, jak sie zbudzi to nas zje, jak się zbudzi, to nas zje. Pierwsza godzina niedźwiedź śpi, druga godzina niedźwiedź chrapie. trzecia godzina niedźwiedź łapie!” Wtedy niedźwiedź budzi się i łapie jednego z uczestników, który następnie jest niedźwiedziem (http://leaderorawa.pl/wp-content/uploads/Dzienniczek-dawnych-gier_internet.pdf).

Podsumowując, aktywność fizyczna ma bardzo pozytywny i duży wpływ na zdrowy i prawidłowy rozwój każdego człowieka. Zwłaszcza dzieci, u których potrzeby ruchowe istnieją i powinny wykorzystywać każdą okazję na uprawianie aktywności ruchowej jak i aktywny odpoczynek. Ważne jest by przede wszystkim dorośli dawali dzieciom dobry przykład dbania o sprawność fizyczną poprzez prawidłowe nawyki i wzorce ruchowe, dlatego Rodzicu:

•   bądź dla dziecka przykładem – podejmuj własną  aktywność fizyczną,
•   planuj i organizuj aktywność ruchową wspólnie z dzieckiem,
•   stwórz dziecku warunki do podejmowania aktywności fizycznej,
•   pozwól dziecku na samodzielny wybór rodzaju aktywności,
•   rozmawiaj, dowiedz się dlaczego dziecko lubi bądź nie lubi uprawiać sportu,
•   chwal za podejmowanie aktywności ruchowej,
•   doceniaj wysiłek dziecka, motywuj go do podejmowania dalszych aktywności ruchowych.

 Opracowała: Ewa Duda

Bibliografia:

E. B. Hurlock, Rozwój dziecka, Warszawa 1985.

https://cloud1d.edupage.org/cloud/Znaczenie_aktywnosci_ruchowej_w_rozwoju_dziecka.pdf?z%3AvMI6u1QdBSo%2BX%2FB%2B8ztZoRwBHdlZzMkfvIvWTEAmWDg74FBrsQr2CtpocO5OV7jr

http://leaderorawa.pl/wp-content/uploads/Dzienniczek-dawnych-gier_internet.pdf